سوف بافی
بعد از آن که گلیم بافی بر روی ریشه انجام شد، سر آن را زنجیره زده و می توان قالی را از کارگاه باز و بر روی زمین پهن کرد. پس از آن می توان دو سوزن شیرازه را با دو خامه رنگی نخ کرده و سوف را یا در بالا و یا در وسط و یا در پایین گلیم باف انجام می دهند. وسایل مورد نیاز عبارتند از:
دو سوزن
دو شیرازه
دو خامه رنگی
همان طور که گفته شد سوزنهای شیرازه را با خامه های رنگی نخ می کنند و یکی از دو سوزن را از اولین رج گلیم باف سمت چپ یا سمت راست وارد کرده و سوزن دیگر را از زیر گلیم باف از همان محلی که سوزن اول از زیر خارج شده است، داخل می کنیم و دو ریشه جلوتر از سوزنهایی که از روی گلیم درآمده وارد گلیم ساخته و سوزنی که از زیر گلیم درآمده از همان محل سوزن اول این سوزن را داخل می سازند. این حالت یک در میان به صورت بخیه تا انتها ادامه می یابد.لازم است، نخهای متضاد رنگی باشند تا جلوه بیشتری داشته باشند.
ریشه دوزی به صورت گلیم آماده: این نوع گلیم به صورت متری و آماده در بازار به فروش می رسد؛ اما در بعضی موارد امکان دسترسی به آن نیست. به این سبب، شیوه تهیه این نوع گلیم تشریح می شود. از گلیم آماده برای سرعت عمل و سهولت در ریشه دوانی استفاده می گردد. وسایل تهیه گلیم آماده عبارتند از: 1- چکش 2- تعدادی میخ 3- نخ چله متناسب با رجشمار قالی . شیوه آماده سازی گلیم به این صورت است که هشت عدد میخ را 4 تا 4 تا رو به روی هم با فاصله ای به اندازه عرض قالی یا اندکی بیشتر با چکش بر روی زمین تعبیه و می کوبند. سپس، نخ چله را به اولین میخ 4 تا بالایی و اولین میخ 4 تای پایینی گره زده و چله را به دور اولین میخ روبه رویی می گردانند و از همان جا چله را در راستای چله اول حرکت داده و به دور میخ دوم می چرخانند .این عمل را تا میخ چهارم ادامه داده و به سر میخ 4 گره می زنند. سپس، روبه روی این تارهای دوانیده شده با فاصله ای که قرار است به بلندی طول ریشه باشد، از سمت چپ در راستای 4 میخ سمت چپ میخی تعبیه کرده و سر چله را به این میخ وصل و آن را به صورت موازی تا نزدیک تارها می آورند. سپس آن را یک در میان از لا به لای تارها عبور داده، وقتی که به آخرین شد، عکس رد کردن تار در ردیف اول یک در میان داده و دوباره دور میخ اول چرخانده و این کار تا پایان ادامه داده می شود. لازم به یادآوری است که، اگر رجشمار قالی در 7 سانتیمتر تعیین شده باشد، باید تعداد تارها را در 7 سانتیمتر تنیده و بر مبنای رجشمار قالی چله را دواند. به فرض، اگر قالی 30 رج باشد، 60 تار زیر و رو در 7 سانتیمترتنیده شده و بیشتر یا کم تر از این تعداد نباشد. اگر تارهای قالی در 5/6 سانتیمتر کشیده شده است، چله های این گلیم نیز در این محدوده باید تنیده شود.
قالیشویی توحید , قالیشویی در ستارخان
طریقه اتصال گلیم آماده: بعد از تهیه گلیم آن را از میخها جدا و بعد سوزن را مطابق رجشمار قالی با نخ چله کاشان نخ و به صورت حروف S و Z می تابانند. سپس، سوزن را در داخل ردیف گره های قالی و چند رج پایین تر وارد ساخته و در امتداد تار حرکت داده و از لبه قالی خارج می کنند. در ادامه، گلیم آماده را در لبه قالی گذاشته، نخ سوزن شده را به دور اولین لبه گلیم آماده پیچیده و به داخل رج کناری فرستاده می شود و کار مطابق شکل 16 ادامه می یابد.
نوع دوم سوف در قالی : وسایل مورد نیاز2 رشته نخ با رنگهای گوناگون و چاقوی بافت است.همان طور که قالی به کارگاه نصب است می توان دو رشته نخ با رنگهای متفاوت انتخاب کرد و یکی از این دو رشته نخ رنگی را از لابه لای دسته های 3 تایی تار با کمک قلاب بافت حرکت داده و نخ دیگر رنگی را یکی در میان به فاصله 3 تار 3 تار عکس رد شدن رشته قبلی، رد کرد، بهتر است، بعد از این کار سر ریشه را زنجیره زده و بعد دو گره زده شود و نخهای رنگی از تارها بیرون بیاید (شکل شماره 17). لازم به یادآوری است که این نوع سوف را دندان موشی یا زنجیره دو رنگ نیز می گویند.
سوف بافی
بعد از آن که گلیم بافی بر روی ریشه انجام شد، سر آن را زنجیره زده و می توان قالی را از کارگاه باز و بر روی زمین پهن کرد. پس از آن می توان دو سوزن شیرازه را با دو خامه رنگی نخ کرده و سوف را یا در بالا و یا در وسط و یا در پایین گلیم باف انجام می دهند. وسایل مورد نیاز عبارتند از:
دو سوزن
دو شیرازه
دو خامه رنگی
همان طور که گفته شد سوزنهای شیرازه را با خامه های رنگی نخ می کنند و یکی از دو سوزن را از اولین رج گلیم باف سمت چپ یا سمت راست وارد کرده و سوزن دیگر را از زیر گلیم باف از همان محلی که سوزن اول از زیر خارج شده است، داخل می کنیم و دو ریشه جلوتر از سوزنهایی که از روی گلیم درآمده وارد گلیم ساخته و سوزنی که از زیر گلیم درآمده از همان محل سوزن اول این سوزن را داخل می سازند. این حالت یک در میان به صورت بخیه تا انتها ادامه می یابد.لازم است، نخهای متضاد رنگی باشند تا جلوه بیشتری داشته باشند.
ریشه دوزی به صورت گلیم آماده: این نوع گلیم به صورت متری و آماده در بازار به فروش می رسد؛ اما در بعضی موارد امکان دسترسی به آن نیست. به این سبب، شیوه تهیه این نوع گلیم تشریح می شود. از گلیم آماده برای سرعت عمل و سهولت در ریشه دوانی استفاده می گردد. وسایل تهیه گلیم آماده عبارتند از: 1- چکش 2- تعدادی میخ 3- نخ چله متناسب با رجشمار قالی . شیوه آماده سازی گلیم به این صورت است که هشت عدد میخ را 4 تا 4 تا رو به روی هم با فاصله ای به اندازه عرض قالی یا اندکی بیشتر با چکش بر روی زمین تعبیه و می کوبند. سپس، نخ چله را به اولین میخ 4 تا بالایی و اولین میخ 4 تای پایینی گره زده و چله را به دور اولین میخ روبه رویی می گردانند و از همان جا چله را در راستای چله اول حرکت داده و به دور میخ دوم می چرخانند .این عمل را تا میخ چهارم ادامه داده و به سر میخ 4 گره می زنند. سپس، روبه روی این تارهای دوانیده شده با فاصله ای که قرار است به بلندی طول ریشه باشد، از سمت چپ در راستای 4 میخ سمت چپ میخی تعبیه کرده و سر چله را به این میخ وصل و آن را به صورت موازی تا نزدیک تارها می آورند. سپس آن را یک در میان از لا به لای تارها عبور داده، وقتی که به آخرین شد، عکس رد کردن تار در ردیف اول یک در میان داده و دوباره دور میخ اول چرخانده و این کار تا پایان ادامه داده می شود. لازم به یادآوری است که، اگر رجشمار قالی در 7 سانتیمتر تعیین شده باشد، باید تعداد تارها را در 7 سانتیمتر تنیده و بر مبنای رجشمار قالی چله را دواند. به فرض، اگر قالی 30 رج باشد، 60 تار زیر و رو در 7 سانتیمترتنیده شده و بیشتر یا کم تر از این تعداد نباشد. اگر تارهای قالی در 5/6 سانتیمتر کشیده شده است، چله های این گلیم نیز در این محدوده باید تنیده شود.
قالیشویی توحید , قالیشویی در ستارخان
طریقه اتصال گلیم آماده: بعد از تهیه گلیم آن را از میخها جدا و بعد سوزن را مطابق رجشمار قالی با نخ چله کاشان نخ و به صورت حروف S و Z می تابانند. سپس، سوزن را در داخل ردیف گره های قالی و چند رج پایین تر وارد ساخته و در امتداد تار حرکت داده و از لبه قالی خارج می کنند. در ادامه، گلیم آماده را در لبه قالی گذاشته، نخ سوزن شده را به دور اولین لبه گلیم آماده پیچیده و به داخل رج کناری فرستاده می شود و کار مطابق شکل 16 ادامه می یابد.
نوع دوم سوف در قالی : وسایل مورد نیاز2 رشته نخ با رنگهای گوناگون و چاقوی بافت است.همان طور که قالی به کارگاه نصب است می توان دو رشته نخ با رنگهای متفاوت انتخاب کرد و یکی از این دو رشته نخ رنگی را از لابه لای دسته های 3 تایی تار با کمک قلاب بافت حرکت داده و نخ دیگر رنگی را یکی در میان به فاصله 3 تار 3 تار عکس رد شدن رشته قبلی، رد کرد، بهتر است، بعد از این کار سر ریشه را زنجیره زده و بعد دو گره زده شود و نخهای رنگی از تارها بیرون بیاید (شکل شماره 17). لازم به یادآوری است که این نوع سوف را دندان موشی یا زنجیره دو رنگ نیز می گویند.
معمولاً فرش بر اثر آبدیدگی و تا زدن به مدت چند روز و با قرار گرفتن در محل مرطوب پوسیده می شود. در این حالت چنانچه قالی را از عرض و یا طول تا نمایند و کمی فشار بدهند، تارها و پودها پاره شده و صدای شکستگی از آنها شنیده می شود. باید دانست که سوزانکاری بعد از عمل ترمیم پارگیها و سوراخهای بزرگ و کوچک، در اطراف سوراخ انجام می گیرد که ذیلاً به طور کامل توضیح دهده می شود:
وسایل مورد نیاز:
سوزن
نخ چله آماده و تابیده متناسب با قالی بر طبق جدول شماره 1
دمباریک
درفش
موم (برای کشیدن بر روی نخ چله یا به اصطلاح نخ سون کاری)
سوزن کاری در عرض قالی
اگر تارهای الی پاره شده باشد، به این نوع پارگی، پارگی عرضی قالی گفته می شود که در این حالت سوزنکاری باید در عرض قالی انجام گیرد. ممکن است پارگی به صورت یک برش در عرض باشد و یا ممکن است به صورت پوسیده شدن سطحی از قالی در تارها باشد.
سوزن کاری در پارگی به صورت یک برش در عرض
قالیشویی توحید , قالیشویی در بلوار فردوس
قالی را از پشت بر روی زمین پهن می کنند و زیر قسمت سوزن کاری را بطری قرار می دهند و سوزن حامل نخ را چند رج پایین تر از اولین تار پاره شده وارد قالی نموده و در امتداد تار حرکت می دهند و از چند رج بالاتر از قسمت بریده شده خارج می کنند و دوباره سوزن را از محل خارج شده داخل قالی کرده و به صورت مورب داخل رج بعدی می کنند. این عمل سوزن کشی را رج به رج انجام می دهند و ورود و خروج سوزن را مطابق شکل شماره 56 کنترل می کنند. از طرفی اگر قالی از ارزش بالایی برخوردار نباشد، می توان به جای رج به رج سوزن کشی، آن را به صورت 2 و یا 3 رج یک بار به حالت هفت و هشت سوزن کشی نمود. باید توجه داشت که روش رج به رج محکم تر و بهتر است و حتی در قالیهایی که پارگیهای وسیع و کوچک آنها مرمت شده است، بهتر است عرض آنها را با سوزن کاری عرضی، سوزن کشی کرد تا تارها محکم تر باشند.
مواد اولیه فرش - بخش ۱
مواد اولیه
در ساختار قالی از مواد اولیهی متفاوتی استفاده شده است که انتخاب آنها به عادات و رسوم محلی بستگی دارد. این مواد اولیه براساس سهولت در دسترس بودن و یا قیمتشان و یا توان تطابق با خواستههای متغیر بافندگان انتخاب میشود. در میان بسیاری از الیاف موجود در شرق، پشم و نخ پنبه مطلوبیت بیشتری دارد. اغلب از ابریشم هم استفاده میشود. البته برای نمونههای گرانقیمت، در حالی که به طور قطع استفاده از کتان متوقف شده و بسیاری به ندرت از کنف استفاده میشود.
قالیشویی توحید , قالیشویی در طرشت
پشم
در میان تمام مواد اولیهی استفاده شده برای قالی، بیتردید پشم گوسفند یا کرک بز از همه بیشتر رواج داشته است، زیرا این الیاف به فراوانی در کشورهای شرقی قابل دسترسی هستند. پرورش گوسفند و بز از گذشتههای دور در این سرزمینها به طرز گستردهای صورت میگرفته است. در نواحی مختلف، نژادهای گوناگونی پرورش داده میشود که ارزان یا گران هستند، اما اغلب به خاطر کیفیت خوب پشم انتخاب میشوند. اگر پشم گوسفندی را زیر میکروسکوپ نگاه کنیم به صورت یک رشته با سطحی چینخورده و مرتبه مرتبه است و این ویژگی باعث شده که ریسیدن آن آسان باشد زیرا الیاف مجزا به سادگی یکی به دیگری میچسبد. این الیاف از کراتین ساخته شده و بخش مرکزی آن سوراخ است و این مسایل موجب انعطافپذیری آن شده است. پرز گوسفندی به طور طبیعی از سه نوع الیاف مختلف تشکیل شده: پشم دراز، پشم واقعی و حقیقی که پیچ و تابهایی دارد و بخش کوچک و محکم از پشم تیره. در پشم گرانبهاتر بخش پشم تیره زیر پنج درصد میماند و میزان بقیهی الیاف بیشتر است.
جایی که پشم دراز بیشتر باشد، الیاف مقاومتر هستند. در عوض اگر درصد بیشتری از آن پشم واقعی و حقیقی باشد، الیاف ظریفتری تولید میشود. ماهیت الیاف پشمی به عوامل بسیاری بستگی دارد: نژاد گوسفند مورد انتخاب پرورشدهندگان و آب و هوا و مراتعی که این حیوانات در آن مراتع رشد میگنند، تغذیهی آنها، سن حیوانات، فصل پشم چینی و نوع گوسفندی که پشم از آن به دست میآید.
رفع پارگی فرش و از بین رفتن قسمتی از سر ریشه های فرش - بخش سوم
پود در قالی نیم لول
همان طور که گفته شد، دو پود در حد متوسط دارد که یکی از زیر زیگزاگ رد می شود و دیگری از روی زیگزاگ عبور داده می شود.
پود در قالی تخت
در این نوع قالی، یک پود کلفت و از روی زیگزاگ به صورت زیر و رو از تارها عبور می دهند.
همان پود قالی های لول است .طریقه رد شدن پود کلفت و نازک در قالی لول و نازک در قالی لول با دو زاویه که دارد، باید در رفو نیز به این امر توجه داشت. هنگامی که مقطع عرضی تارها مشاهده شود، این موضوع آشکار می شود که در بعضی مواقع حرکت پود باعث قرار گرفتن تارهای رویی به صورت مایل و یا از مقطع عرضی، از بالا و پائین به صورت یک در میان می باشد و به نوع گره ارتباطی ندارد .
حرکت پود در رجهای مختلف
در رج اول، 3پود کلفت وجود دارد که هر سه از زیر زیگزاگ و در رج دوم یکی از زیر زیگزاگ و دومی از روی زیگزاگ عبور داده می شوند که این پود نازک است. پود سوم نیز مانند پود کلفت اول از زیر زیگزاگ رد می شود.
قالیشویی توحید , قالیشویی در صادقیه
تذکر بسیار مهم: شایان ذکر است که وقتی فرش را به چهار چوب نصب می کنند، باید فرش طوری قرار داده شود که جهت خواب قالی به طرف پائین باشد و در هنگام کار، در همان جهت، اولین گره را می زنند.
در بعضی موارد، هنگام رفوکاری، به جای استفاده از قلاب برای زدن گره بر روی تار، می توان از سوزن و خامه متناسب با خامه قالی استفاده کرده و به صورت روشهای مذکور در گره فارسی یا ترکی عمل نمود.